Contactlenzen? Help mij!
Inleiding
Oogpraktijkmedewerkers zijn de eerstelijnsopvang voor de cliënten, wat betekent dat ze vaak overstelpt worden met vragen, die niet allemaal accuraat kunnen worden beantwoord. Een vraag die je vaak hoort is: ‘hoeveel kosten contactlenzen?’. Als de potentiële lensgebruikers eens wisten hoeveel soorten lenzen, subtypes en combinaties er bestaan, zouden ze misschien begrijpen hoe onmogelijk het is deze vraag te beantwoorden. Toch kan het heel frustrerend zijn om een antwoord te krijgen in de trant van ‘hangt ervan af’. In veel gevallen zijn de vraagstellers gewoon op zoek naar informatie, van welke aard ook. Ze willen zich een beeld vormen van het mysterie dat de contactlens voor hen is. Ze weten vaak niet hoe het koopproces in elkaar zit, laat staan dat ze een idee hebben van het proces van aanmeten en beslissen welke lens de beste is voor hun ogen en geschikt is voor hun potentiële gebruiksgewoonten. Sommige mensen beseffen niet eens dat er zo veel lenzen zijn om uit te kiezen. Om de cliënt een antwoord te geven op de vraag ‘hoeveel kost het?’, moeten we hem eerst wat meer uitleg geven over contactlenzen en het aanmeetproces, plus informatie over de recentste en populairste contactlenzen die momenteel verkrijgbaar zijn. Want uiteindelijk is het de bedoeling om van de vraagsteller een blije lensdrager te maken. Voor veel mensen veranderen contactlenzen hun leven.De potentiële lensdragers hebben je nodig!
Veel mensen die in aanmerking komen voor contactlenzen weten dat niet. Hoewel het voor de hand lijkt te liggen dat ze ernaar vragen, doen ze dat vaak niet, en is het aan de oogzorgprofessional (OZP) of de medewerkers van de praktijk om lenzen te suggereren. Vraag bij het vastleggen van afspraken of het is voor een bril of contactlenzen: zo krijgt uw gesprekspartner de kans om blijk te geven van zijn interesse. Tijdens hun bezoek aan de praktijk, met het oogonderzoek en het kiezen van een nieuwe bril, vergeten mensen vaak te vragen naar de mogelijkheid om contactlenzen uit te proberen. Stel de vraag in het begin, om zeker iedereen de kans te geven.
Soms is de mogelijkheid om contactlenzen te proberen nog nooit bij de cliënt opgekomen. Mensen laten vertellen over hun ervaringen met hun bril en ontdekken in welke situaties die bril hen stoort, creëert kansen om contactlenzen voor te stellen als aanvulling op hun bril. Een vaak gehoorde misvatting is dat iemand ‘ofwel een brildrager ofwel een lensdrager is’: in werkelijkheid is een combinatie van de twee een populaire keuze. Het kan een goed idee zijn om mensen die tevreden zijn met hun bril contactlenzen voor te stellen voor occasioneel gebruik. Dat is vaak een aantrekkelijke suggestie. Iemand horen zeggen ‘dat heeft nog niemand mij voorgesteld, wat een goed idee!’ geeft veel voldoening, en het stimuleert het vertrouwen en de loyauteit van de klant.
Eerstelijnsmedewerkers zijn ideaal geplaatst om gesprekken aan te knopen die kunnen leiden tot contactlensconsultaties. Voor de potentiële lensdrager is het moeilijk informatie te vinden om zijn aankoopbeslissing op te baseren. Daarom geraken velen niet verder dan de enige zinvolle vraag die ze kunnen bedenken: ‘hoeveel kost het?’. Om te komen tot een succesvolle ervaring met contactlenzen moet er worden gezorgd voor draagcomfort en goed zicht. De meeste mensen die overwegen lenzen te nemen beseffen niet dat er veel verschillende types zachte contactlenzen zijn om uit te kiezen. Er zijn daglenzen voor eenmalig gebruik en herbruikbare lenzen die maandelijks of vaker vervangen worden en gebruikt worden in combinatie met een reinigingsoplossing. Daarnaast hebben we een breed gamma lenssterktes die het hele spectrum van behoeften dekken van verziendheid tot bijziendheid, een groter dan ooit assortiment van lenzen voor mensen met astigmatisme*, en natuurlijk multifocale lenzen voor wie bijkomende leessterkte nodig heeft om heel dichtbij te zien (meestal vanaf de leeftijd van 40-45 jaar).
* Sommige potentiële lensgebruikers hebben mogelijk in het verleden te horen gekregen dat lenzen voor hen niet geschikt waren ‘omdat ze astigmatisme hebben’. De laatste jaren zijn er belangrijke stappen gezet in de vervaardiging van zachte wegwerpcontactlenzen voor astigmatisme, wat betekent dat meer mensen met astigmatisme tegenwoordig contactlenzen kunnen dragen.
Een van de voornaamste redenen waarom mensen ervoor kiezen contactlenzen te dragen is cosmetisch: ze vinden dat ze er beter uitzien zonder bril. Daarnaast zijn er natuurlijk meer praktische redenen, zoals het feit dat een bril tijdens het sporten te vaak van de neus glijdt, valt of beslaat, of dat hij moeilijk te dragen is onder een helm of duikmasker. Voor werklui die vaak ladders gebruiken of onder machines gaan liggen om dingen te installeren of reparaties uit te voeren, heeft een bril een beperkt gezichtsbereik. Wanneer ze bijvoorbeeld onder de rand heen kijken, zien ze niet goed. Met contactlenzen kun je in alle richtingen kijken en ze bewegen met het oog mee, wat betekent dat de drager goed ziet op alle afstanden. Dit is speciaal van belang wanneer mensen de leeftijd bereiken waarop ze een bijkomende ‘leessterkte’ nodig hebben, en dus progressieve varifocale lenzen, bifocale lenzen of een aparte leesbril moeten gebruiken. Multifocale contactlenzen kunnen soms de enige oplossing zijn om een bepaald beroep of een hobby te blijven uitoefenen. Weinig mensen zijn op de hoogte van het bestaan van multifocale lenzen, dus over dit type lenzen moet in de praktijk zeker gepraat worden om ze een zetje te geven.
Lenskeuze
De OZP gebruikt het recentste brilrecept als basis om de beste lens voor optimaal zicht te kiezen (bv. een sferische lens, een torische lens/lens voor astigmatisme of een multifocale lens voor presbyopen die een bijkomende leessterkte nodig hebben), maar er moeten nog andere keuzes worden gemaakt die van invloed zijn op hoe de lens ‘aanvoelt’.
De zachte lenzen die het vaakst worden voorgeschreven zijn ofwel daglenzen voor eenmalig gebruik of herbruikbare lenzen die maandelijks of vaker vervangen worden, gecombineerd worden met een dagelijks te gebruiken reinigings-en-ontsmettingsoplossing en ’s nachts opgeborgen worden in een lensdoosje met een ontsmettende oplossing erin. Denk er bij het bespreken van deze twee opties aan dat daglenzen het meest praktisch en hygiënisch in het gebruik zijn, al zijn bij sommige eerder ongebruikelijke correcties herbruikbare lenzen de enige optie.
Belangrijke kenmerken van daglenzen die interessant zijn om te weten voor potentiële gebruikers:
• Eenmalig gebruik: één keer dragen en dan weggooien
• Geen reinigings- of ontsmettingsoplossingen nodig: makkelijk te gebruikene
• Compact: dat is prima voor op reis (een paar extra paar meenemen is simpel)
• Hygiënisch: u gebruikt elke keer een nieuw paar
• Comfort: elke dag het gevoel van een nieuwe lens (op het oppervlak van herbruikbare lenzen ontstaat mettertijd een film die steeds dikker wordt)
• Brede keuze: uit heel wat verschillende correcties en materialen (waaronder het zeer zuurstofdoorlatende silicone-hydrogel speciaal voor mensen die hun lenzen lang moeten inhouden)
En terwijl niemand kijkt…
Een van de grote vragen van de OZP eens de drager aan zijn lenstraject is begonnen, is hoe goed hij het advies opvolgt over het dragen en onderhouden van lenzen. Bij daglenzen zijn de instructies een pak eenvoudiger. De drager moet elke keer zijn handen wassen en drogen voor hij lenzen inbrengt en ook voor hij ze weer uitneemt. Bij herbruikbare lenzen moet de drager niet enkel op zijn handhygiëne letten, maar zijn er ook de extra stappen van het reinigen en ontsmetten van de lenzen na elk gebruik. Bovendien moet hij het lensdoosje na elk gebruik ontsmetten* en het op tijd vervangen. Het onderhoud van het doosje is een cruciaal element in het garanderen van een goede hygiëne omdat er zich ziektekiemen kunnen ophouden en het doosje snel besmet raakt als het niet goed wordt onderhouden. Door de noodzaak om de lenzen te reinigen en te ontsmetten en een lensdoosje te gebruiken weg te nemen (en dus over te stappen op daglenzen) verdwijnen deze risico's. Handen wassen, lensreiniging en -ontsmetting en het onderhoud van het lensdoosje zijn gebieden waarop lensdragers het wel eens laten afweten. Ze moeten er bij hun opvolgingsbezoeken steeds op gewezen worden dat ze het advies hierover moeten opvolgen.
* Lensdoosje ontsmetten
Dragers van herbruikbare lenzen met reinigings- en ontsmettingsoplossingen moeten op de hoogte zijn van de recentste aanbevelingen voor het reinigen van lensdoosjes:
• spoel het lensdoosje en de dekseltjes met een ontsmettingsoplossing
• droog het doosje met een tissue
• zet het doosje omgekeerd op een schoon tissue en laat aan de lucht drogen, bij voorkeur niet in de badkamer*
* In badkamers houden zich mobiele ziektekiemen op, sommige daarvan zijn afkomstig van het ‘aerosoleffect’ bij het doorspoelen van het toilet. Contactlenzen worden het best bewaard in de slaapkamer. Als ze toch in de badkamer worden opgeborgen, moet men ze in een gesloten kast bewaren om het risico op besmetting te verkleinen.
De eerste dagen met lenzen
Het is belangrijk te weten dat één op vier beginnende lensdragers ermee stopt in de loop van de eerste 12 maanden. Hiervan geeft een kwart op binnen 30 dagen en bijna de helft geeft er de brui aan na ongeveer twee maanden. Hieruit blijkt dat alle nieuwe gebruikers speciaal tijdens deze kritieke leerperiode nauwgezet moeten worden ondersteund om de slaagkans te verhogen. De voornaamste redenen om te stoppen hebben te maken met het zicht, bepaalde ongemakken, en problemen met het gebruik van de lenzen (het inbrengen enz.) Alle mogelijke raadgevingen ter optimalisering van deze elementen vergroten de kans op slagen (zowel op het vlak van het aangemeten lenstype als m.b.t. gebruiksmethoden die het comfort optimaliseren). Een binnenstebuiten gekeerde zachte lens heeft bijvoorbeeld de neiging minder goed op het oog te blijven zitten, wat een impact kan hebben op het zicht én het comfort. Dit soort zaken in een vroeg stadium onder de knie krijgen is een cruciaal punt.Mensen die pas beginnen met lenzen zijn net baby’s: ook zij hebben die eerste dagen veel extra zorg nodig. Na zes maanden zijn het min of meer gevorderde gebruikers. Wanneer een beginner voor het eerst lenzen aangemeten krijgt, is het vermoedelijk een valse besparing als u weinig tijd besteedt aan het aanleren van goede gebruiksmethodes en de opvolging tijdens de eerste twee maanden. Welke strategie gebruikt u voor beginners? Hieronder volgen enkele suggesties waarmee u gebruikers kunt ondersteunen aan het begin van hun leven met contactlenzen:
• Spreek af dat u telefonisch contact zult opnemen in de eerste week na het afhalen van de lenzen; dit gebeurt bij voorkeur door de medewerker die de cliënt het lensgebruik en -onderhoud aanleerde
• Vragen om te peilen naar de vorderingen:
• Lukt het een beetje met uw nieuwe contactlenzen?
• Om de persoon makkelijker aan de praat te krijgen:
hoe is het draagcomfort?
hoe is het gesteld met het zicht?
• Het eigenlijke werken met lenzen is een belangrijk gegeven dat een invloed heeft op het zicht, het gebruiksgemak, de benodigde tijd voor het inbrengen en, last but not least, het comfort:
• Vindt u het moeilijk om de lens uit de verpakking/het doosje te halen?
• Merkt u het verschil tussen een lens die goed zit en een binnenstebuiten gekeerde lens?*
• Geen problemen bij het inbrengen van de lenzen?
• Zitten de lenzen meteen comfortabel na het inbrengen?
• Gaat het uitnemen vlot?
• Leg bij het afhalen van de lenzen meteen een opvolgafspraak met de OZP vast, binnen 1 à 2 weken. Zorg voor een opvolgingssysteem voor cliënten die niet opdagen voor deze afspraak. Dit moet opgevolgd worden: kwam de persoon misschien niet naar de afspraak omdat het die dag niet lukte met de lenzen? Maak dan een nieuwe opvolgafspraak.
• Leg een opvolgafspraak vast voor 2-3 maanden na de start (cf. advies van de OZP), om na te gaan of de gekozen lenzen voldoen aan de behoeften en of er anders moet worden uitgekeken naar een ander type lens.
* Een binnenstebuiten gekeerde lens heeft geen effect op het zicht en is niet schadelijk voor het oog, maar zit niet comfortabel: ze blijft minder goed op het oog zitten of springt er mogelijk zelfs uit. Omdat hij nog geen ervaring heeft, weet een beginner mogelijk niet zeker of een lens echt goed zit. Daardoor heeft hij vaak niet door dat een lens binnenstebuiten zit en blijft hij er de hele dag mee lopen, met relatief slecht comfort en variabel zicht tot gevolg. Dit alles goed aanleren is noodzakelijk voor het welslagen op lange termijn. Elke beginner die hier moeilijkheden bij ondervindt moet dan ook een tweede kans krijgen om de techniek onder de knie te krijgen.
Opvolging
Opvolgafspraken (ook wel nazorg genoemd) zijn belangrijk voor het welslagen van het ‘lenstraject’ op lange termijn. Niet alleen worden de prestaties van de lenzen op het gebied van het zicht gecontroleerd, er wordt ook nagegaan in hoeverre het product in kwestie beantwoordt aan de wensen van de drager en wat zijn draagpatroon is. Soms is het nodig lenzen in een ander materiaal, met een ander soort rand of en andere vervangfrequentie voor te stellen om het comfort te verhogen, of misschien heeft de cliënt een bijkomende set lenzen nodig voor een feest, een vakantie of een andere gebeurtenis. Door dit bij de cliënt ter sprake te brengen, biedt u hem de kans om eventuele verbeterpunten aan te stippen. De ontwikkelingen in de contactlenstechnologie volgen elkaar snel op. Het is dan ook belangrijk dat de cliënten weten dat er voortdurend innovaties op de markt komen. Om geen kansen te missen komen ze daarom het best geregeld eens langs in de praktijk.